Ik wil een paar overdenkingen over het begrip Vrijheid met jullie delen. Het is voor het eerst dat ik hier over schrijf, wat vreemd is, omdat het onderwerp me al sinds mijn adolescentie boeit. Een van de eerste romans die ik als jongvolwassene las waren de boeken van Jean Paul Sartre, De Wegen der Vrijheid. De hoofdpersoon Matthieu, net als ik toen, aan het begin van zijn volwassenheid, kon niet kiezen tussen een leven van Onthechting, van Toeschouwer zijn, of een leven waarin hij zich verbond met de Communistische Partij. Volgens Sartre was het duidelijk. Wil je een leven in Vrijheid dan moet je keuzes maken en daarvoor staan. In het maken van die keuzes ligt je vrijheid als mens.
Het idee meer toeschouwer dan deelnemer te zijn, ontdekte ik later, was voor een deel gebaseerd op angst voor verlies. Waar je je mee verbindt kun je ook kwijtraken, en dat kan pijnlijk zijn zoals we allemaal weten. Het waren de boeken van Etty Hillesum waardoor ik echt begon te begrijpen wat het betekent om het lot, dat wat het leven voor je in petto heeft, volledig te omarmen. Voor haar lag de vrijheid, in haar bereidheid tot in het vernietigingskamp een steun voor anderen te zijn. Ze had kunnen onderduiken, maar koos voor wat zij haar bestemming noemde. De prijs om niet mee te gaan was te hoog voor haar. Als ze niet solidair zou zijn met de Joden zou ze haar ziel verliezen. Op 9 september 1943 kwam ze aan in Auschwitz, kort daarna wordt ze vermoord. Gelukkig worden van ons niet allemaal dergelijke extreme acties gevraagd, toch heb ik ervaren, en jullie misschien ook, dat wanneer je jezelf overstijgt in je behoeftes, de bevrediging, en misschien de vrijheid vaak het grootst is.
Voor dat het allemaal te zwaar wordt wil ik een ontmoeting met jullie delen met iemand voor wie Vrijheid op dat moment iets anders betekent.
Vlak bij de ingang van het ziekenhuis raapt een keurig verzorgde dame van middelbare leeftijd wat blikjes op die daar na Koningsdag zijn blijven liggen. Ik spreek haar aan en zeg dat ik het leuk vind dat ze dit doet. Ze loopt echter haastig door en zegt, terwijl ik ook mijn pas versnel, dat ze nu geen tijd heeft om te praten. “Ik moet plassen” zegt ze. “Normaal doe ik dat in de bosjes, waarbij ze wijst naar het Oosterpark aan de overkant. “Maar ik heb laatst een bekeuring gekregen wegens wildplassen, en nu er nog geen blaadjes aan de bomen zijn mag het helemaal niet. Dus plas ik maar in het ziekenhuis”. Voordat ze de grote draaideur binnenstapt, draait ze zich nog één keer naar me om. “Honden hebben nog meer rechten dan wij mensen” zegt ze. “Die mogen plassen waar ze willen, maar wij, wij zijn gebonden aan allemaal stomme regeltjes. Zo had ik het nog niet bekeken mompel ik nog. Maar ze is al weg, de draaideur zwiept haar al mee naar binnen.
Zaterdag jl. In het ochtendblad een lang interview met de ouders van een jonge vrouw die na een lange strijd met artsen en psychiaters een eind aan haar leven heeft kunnen maken. Ze ervaarde haar leven als een hopeloos en hulpeloos lijden. Haar ouders hadden zich hier lang tegen verzet, maar konden uiteindelijk niet anders dan hun kind in haar verlangen ondersteunen. Op de dag van haar overlijden zagen ze, met lipstick geschreven op de spiegel in haar badkamer de volgende tekst
“Eindelijk Vrij”.
Verschillende manieren dus om naar Vrijheid te kijken. Zelf heb ik geleerd dat trouw zijn aan jezelf, jezelf leren kennen en daarvoor te staan je dichter bij je bestemming en naar vrijheid brengt. Dit proces eindigt nooit vermoed ik.
Voor nu hoop ik dat we dadelijk onder het nuttigen van de soep met elkaar kunnen en durven te delen wat die vrijheid nu voor ons persoonlijk betekent.
Eet smakelijk.